Preparaty recepturowe

Receptura dermatologiczna posiada wieloletnią tradycję, jednak w ostatnim okresie jest wypierana przez stale zwiększającą się liczbę preparatów gotowych. Leki recepturowe posiadają jednak szereg korzyści w stosunku do preparatów gotowych. Należą do nich:

możliwość dowolnego doboru liczby substancji czynnych
możliwość dowolnego doboru stężenia leku
możliwość dowolnego doboru podłoża, w tym także możliwość łączenia niektórych rodzajów podłoży
brak substancji konserwujących
niska cena leku (ryczałtowa cena 100 g preparatu wynosi 8 PLN)

Z kolei wadami leków recepturowych jest ich krótki okres trwałości, konieczność oczekiwania przez pacjenta na sporządzenie leku przez farmaceutę (zazwyczaj 2-3 dni) oraz brak dostępności wielu substancji czynnych do użycia w formie recepturowej.

W recepturze dermatologicznej do leczenia trądziku wykorzystuje się całą gamę podłoży, do których należą m. in. kremy, roztwory wodne i alkoholowe, żele, zawiesiny oraz mydła. Preparaty nie mogą zawierać substancji tłustych, dlatego przeciwwskazane są maści, pasty oraz oliwy zawierające w swym składzie wazelinę, parafinę oraz oleje.

W leczeniu trądziku pospolitego w recepturze dermatologicznej wykorzystuje się przede wszystkim następujące substancje czynne:

Siarka strącona (sulfur praecipitatum) - Posiada postać jasnożółtego proszku o charakterystycznym zapachu. W naturze występuje w stanie rodzimym. W medycynie była znana już w starożytności, a jej nazwa pochodzi ze staroindyjskiego słowa sira, co oznacza „żółty”. Wykazuje właściwości przeciwdrobnoustrojowe w odniesieniu do bakterii, pasożytów i grzybów. Na skórę działa wysuszająco, hamuje łojotok, a jej właściwości redukujące i keratoplastyczne zapobiegają tworzeniu się zaskórników. Dodawana jest w stężeniach 1-15 % do rozmaitych podłoży w tym do mydeł.

Cynober (czerwony siarczek rtęci, hydrargyri sulfuridum rubrum)– naturalnie występujący minerał, posiadający postać ciężkiego, czerwonego proszku. Nazwa „cynober” pochodzi od staroperskiego słowa zinijfrach, co oznacza „krew smoka”. Poza medycyną używany był przez wieki do jako farba do malowania ścian, tkanin oraz przedmiotów użytkowych. W leczeniu trądziku wykorzystuje się bakteriostatyczne działanie cynobru, a także właściwości przeciwropne i wysuszające. Zakres stosowanych stężeń wynosi 0,5 – 1%. Preparaty zawierające w swym składzie siarczek rtęci opatrzone są przez farmaceutę ostrzegawczym symbolem „trupiej czaszki”, jednak toksyczne działanie minerału na organizm ludzki jest znikome

Ichtiol (ichtammol, sulfobituminian amonowy, ichthyolum) – jest ciemnobrunatną cieczą o charakterystycznym zapachu smoły. Obecnie w recepturze wykorzystuje się ichtiol syntetyczny, który ma nieco gorsze właściwości od preparatu otrzymywanego niegdyś z łupków bitumicznych – kopalnych pokładów resztek ryb. Ichtiol posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwzapalne oraz przeciwobrzękowe. W lekach przeciwtrądzikowych wykorzystywany jest w stężeniach 5-15%. W przypadku leczenia czyraków z towarzyszącym znacznym obrzękiem tkanek stosuje się stężenia do 30%.

Kwas borny (kwas borowy, acidum boricum) -posiada postać bezbarwnego, bezwonnego proszku. Jest bardzo słabym kwasem, a maksymalne stężenie, jakie można uzyskać w roztworze wynosi 4%. Kwas borny był kiedyś stosowany do konserwowania żywności, jednak jego właściwości nefrotoksyczne sprawiły, że zaprzestano używania substancji to tych celów. Kwas borny jest bardzo dobrze tolerowany przez skórę i nie powoduje podrażnienia. Działa przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie oraz wysuszająco. Działanie nefrotoksyczne preparatu powoduje, że nie powinien on być stosowany u dzieci, pacjentów z chorobami nerek oraz na duże powierzchnie skóy, zwłaszacza pozbawionej naskórka. Zakres stosowanych stężeń wynosi 1-3%.

Kwas salicylowy (acidum salicylicum) – posiada postać białego, bezwonnego proszku. Jest substancją wyekstrahowaną po raz pierwszy w połowie XIX wieku z kory wierzby, Przez lata otrzymywany był z surowca naturalnego, jednak obecnie w przemyśle farmaceutycznym wykorzystuje się jedynie preparat pochodzenia syntetycznego. Działanie kwasu salicylowego zależy w od jego stężenia: 1-10% działa przeciwdrobnoustrojowo, 5-20% działa keratoplastycznie (zapobiega nawarstwianiu się martwych komórek naskórka, przez co udrażnia ującia gruczołów łojowych i eliminuje zaskórniki), a w stężeniu 20-50% działa keratolitycznie powodując rozpuszczanie i usuwanie powierzchownych warstw keratynocytów.